- verslag mei 2016
- verslag april 2017
- verslag mei 2017
- verslag april 2018
- verslag mei 2018
- verslag april 2019
- verslag mei 2019
- verslag april 2022
- verslag mei 2022
Aankomstdag (zondag)
De aftrap van de orchideeënweek is net als voorgaande jaren in de periferie van Toulouse. Nadat Ruud en Mark een viertal gasten hebben opgehaald vanaf de luchthaven, wordt er een stop ingelast
voor de Melkorchis (Neotinea lactea). De soort heeft geen officiële Nederlandse naam maar is
gedoopt tot Melkorchis vanwege die lichte en melkachtige kleur van de bloemen. De naam lactea
betekend immers melkachtig. We treffen 50+ planten en vervolgen onze weg naar l’Oustal in Sieuras.
In de periferie van Toulouse komen diverse interessante orchideeën voor. Een van de excursiedoelen is de Melkorchis. Later in de orchideeënweek zien we de sterk gelijkende Neotinea conica nog
Bij de aftrap van de orchideeënweek wacht ons een heerlijk diner. We zijn begonnen!
Dag 1 (maandag)*
In de weken voorafgaand aan de orchideeënweek is het nat en koud geweest. Dat zorgt ervoor dat veel vroege bloeiers nog nét niet in grote aantallen bloeien rondom l’Oustal. Om toch optimaal te genieten hebben Ruud en Mark een excursie voorbereid in de buurt van Narbonne. Doordat het de rest van de orchideeënweek 23-25+ graden wordt staan de “net-niet-bloeiers” binnen een paar dagen wel in bloei. Daarnaast levert het uitwijken naar de kust nog een aantal voordelen op. We kunnen onze dag namelijk droog doorbrengen en zien soorten die in de Ariège niet voorkomen of erg zeldzaam zijn.
De eerste stop op weg naar Narbonne is ter hoogte van Carcassonne. Vanaf onze stopplaats hebben we zicht op de fraaie middeleeuwse burcht en een grazige helling. Mark legt uit hoe je groeiplaatsen van orchideeën kan herkennen en leert ons het landschap lezen. Hij vertelt dat orchideeën weinig concurrentiekracht hebben en daarom groeien op plekken waar grassen niet domineren. Met name een open en schrale bodem is belangrijk voor mediterrane soorten zoals de Spinnenorchis (Ophrys sphegodes) die overwinterd als bladrozet. In deze periode hebben de planten voldoende licht nodig om zich optimaal te kunnen ontwikkelen. We treffen enkele orchideeën waaronder de Spinnenorchis en de Gele ophrys (Ophrys lutea). Mark legt verder aan de hand van een bloem uit hoe de bestuiving werkt van een bloem binnen het genus Ophrys. Deze orchideeën zijn namelijk meester in verleiding en bedrog. Zij lokken jonge mannetjes (bijen of graafwespen) met feromonen (sekslokstoffen) naar hun bloemen. De jonge mannetjes denken een vrouwtje gevonden te hebben en proberen te paren met de bloemen en krijgen hierdoor stuifmeelklompjes opgeplakt. Doordat ze meerdere pogingen doen en meerdere bloemen bezoeken treedt bestuiving op. Mark laat met een vinger zien hoe de stuifmeelklompjes eruit zien en hoe de insecten deze opgeplakt krijgen. Er blijken namelijk twee groepen te bestaan. De eerste is genaamd de “pseudorphrys” groep waarbij de insecten op de bloem landen en zich vervolgens omdraaien de stuifmeelklompjes krijgen zij opgeplakt op hun achterlichaam. De bloemen staan om deze reden dan ook vaak horizontaal en vormen een ideaal landingsplatform voor bestuivers. De tweede groep, Europhrys genaamd, verleidt eveneens bestuivers, maar deze krijgt de stuifmeelklompjes opgeplakt op hun voorhoofd. Pseudophrys soorten die we zagen waren Gele ophrys en Bruine ophrys (Ophrys fusca).
. 
Zicht op Carcassonne en het omliggende landschap. Op de parkeerplaats zien we onze eerste orchideeën waaronder de Gele ophrys (Ophrys lutea) in grote aantallen
Ons eerste excursiedoel is een schrale helling met enkele kunstwerken die met veel fantasie lijken op de beelden van Paaseiland. Tussen de stenige begroeiing zien we honderden “harige buikjes” van de Weidehommelorchis (Ophrys bombyliflora), een fraai klein orchideetje dat gebonden is aan mediterraan Europa.
De weidehommelorchis werd in grote aantallen aangetroffen. De soort groeide zelfs in wegbermen, direct onder de vangrails!
’s Middags lunchen we tussen de wijnvelden rondom Trebes. We zetten onze tafel secuur neer omdat het overhoekje en de berm reeds vol met orchideeën staan. We verkennen de velden rondom de lunchplek en een klein groepje gaat vooruit maar mist de juichkreet van Grety die Ophrys bertolonii subsp. magniflora. ziet. Bij velen bekend als een vertegenwoordiger uit de groep van de zadelophryssen. ‘Magniflora’ duidt op het formaat van de bloemen. Wie de reguliere zadelophryssen kent zal beamen dat subsp. magniflora inderdaad een grootbloemige variant is. Nadat een ieder Grety’s vondst heeft bekeken en gefotografeerd struinen we nog even door de graslanden en treffen we veel Kleine spinnenorchis (Ophrys araneola) in bloei.
Lunch tussen de wijnvelden in de omgeving van Trebes
*de excursie naar Narbonne betreft een uitwijkplaats vanwege het extreem koude en natte voorjaar en
behoort niet tot de reguliere excursiedoelen van de orchideeënweek in april en is bij wijze van uitzondering
toegevoegd aan het excursieprogramma.
Ophrys bertolonii subsp. magniflora
Dag 2 (dinsdag)
Na een autorit die ons omhoog voert zien we diverse voorjaarsbodes op berghellingen. Sleedoorn, gulden sleutelbloem en diverse fruitbomen staan in bloei. Na een stop lopen we een stkje van de "Sentier de Cathare". Dit is een lange afstandswandeling die start in de Aude en eindigt in Foix. De wandeling voert je langs ruïnes van Katharenburchten. We komen langs Chateau de Roquefixade, en nemen het pad dat ons omlaag voert naar enkele fraaie kalkgraslanden. Hier vinden we diverse planten die gebonden zijn aan kalkrijke omstandigheden en kenmerkend zijn voor kalkgraslanden. Mark laat enkele van deze karakterisBeke soorten de revue passeren zoals kogelbloem, voorjaarsganzerik, aardistel, driedistel en vleugeltjesbloem. Hij legt ook uit hoe kalkgraslanden zijn ontstaan en hoe je deze kan herkennen aan de vegetaBestructuur. Daarnaast hebben de graslanden continu beheer nodig. Gebeurdt dit niet dan neemt het gras Gevinde kortsteel al snel een heel grasland over. De dode biomassa vormt dan een verstikkende mat waar orchideeën en andere planten niet meer doorheen komen. In het kalkgrasland zien we Ophrys arachniteformis, Kleine spinnenorchis (Ophrys araneola), spinnenorchis, bruine orchis, vliegenorchis (Ophrys insecftfera), poppenorchis (Orchis anthropophora), purperorchis (Orchis purpurea), bergnachtorchis (Platanthera chlorantha), grote muggenorchis (Gymnadenia conopsea), bleek bosvogeltje (Cephalanthera damasonium), welriekende wantsenorchis (Anacampfts coriophora subsp. fragans), mannetjesorchis (Orchis mascula), bosorchis (Dactylorhiza fuchsii) en bokkenorchis (Himantoglossum hircinum). Ophrys arachniteformis (geen Nederlandse naam) en de Kleine spinnenorchis.
We lunchen met uitzicht op het dal en vervolgen onze weg omlaag. Hier treffen we een tweetal graslanden die in gebruik zijn door een agrariër. Door het vochtige karakter wordt het grasland enkel als hooiland gebruikt. Dit houdt in dat er jaarlijks in de zomer wordt gemaaid. Het maaisel dient als veevoer voor de runderen. Door ieder jaar te hooien heeft zich een fraaie vegetatie kunnen ontwikkelen met diverse orchideeën. Het is nog wat nat in het grasland waardoor de bloei van enkele soorten wat vertraagd is. We zien aangebrande orchis (Neotinea ustulata), Kleine tongorchis en reeds in bloei de Harlekijn (Anacamptis morio).
Op de terugweg naar l’Oustal stoppen we in een bocht van de weg. In de wegberm staat de Paarse
aspergeorchis (Limodorum abortivum). Na een korte inventarisatie tellen we meer dan 15 planten.
Velen reeds ver gevorderd maar nog net niet in bloei. De Paarse aspergeorchis (Limodorum
abortivum) is een van de twee bladgroenloze orchideeën die we tijdens de orchideeënweek zullen
aantreffen. Bladgroenloos houdt in dat er geen of nauwelijks bladgroen aanwezig is in de plant.
Hierdoor is zij voor haar voedselvoorziening volledig anankelijk van de schimmelpartner.
De fotografen zijn druk in de weer om de “stokken” van de Paarse aspergeorchis (Limodorum abortivum) te platen
Dag 3 (woensdag)
’s Ochtends verbazen enkele van ons over het mooie licht. Het is een heldere ochtend en de
besneeuwde bergtoppen van de Pyreneeën zijn goed te zien.
Zicht op het kerkje van Sieuras en de Pyreneeën
De excursie start in het plaatsje Carla Bayle. Een kunstenaarsdorp met diverse galaries. We stoppen bij die van Nadine Debay. Na de stop rijden we naar Mas d’Azil, bekend om haar grotten. Iedere woensdag is er een streekmarkt waarover je heerlijk kan rondstruinen (én proeven!).
De markt in Mas d’Azil trekt veel locals die hier inkopen doen. De pittoreske straatjes rondom het marktplein lenen zich prima voor zogenaamde ‘streetphotography’
Sfeer (en meer?) proeven op de markt in Le Mas d’Azil
Vanuit het dorp trekken we de omliggende heuvels in. We stoppen bij een speciaal grasland. Het betreft de heuvellandvorm van het Heischraal grasland. Anders dan bij kalkgrasland is de bodem veel minder kalkrijk. Dit uit zich in een andere vegetatie, orchideeën en begeleidende soorten. We zien Harlekijn (Anacampfts morio), Groene nachtorchis (Dactylorhiza viridis), Aangebrande orchis (Neotinea ustulata), Bosorchis (Dactylorhiza fuchsii) en Lange tongorchis. Mark laat een varentje zien dat eruit ziet als een plant. Het gaat om Addertong (Ophioglossum vulgatum) en bestaat uit een blad met daarvoor een dun steeltje dat eruit ziet als een slangentong.
Bloeiend exemplaar Addertong (Ophioglossum vulgatum)
In de middag lunchen we bij de grotten en genieten we van een uitgebreide tableau de fromage die we op de markt hebben gekocht. We hebben zicht op een rotswand en zien de Rotszwaluw en de Alpengierzwaluw.
Voorbereidingen op de lunch nabij de Grottes Les Mas d’Azil.
Naast dat er een weg door de grotten gaat vindt een riviertje eveneens haar weg.
Bij een van de ingangen broedt een Waterspreeuw die zich mooi foeragerend laat zien. Na de lunch trekken we richting Rieux. Hier kennen Mark en Ruud een groeiplaats van de zeldzame Aapjesorchis (Orchis simia). Na een korte wandeling zien we reeds in de berm de eerst bloeiende exemplaren. Mark legt uit hoe de Aapjesorchis te herkennen is en hoe de soort zich onderscheidt van andere Orchis soorten. Bij de Aapjesorchis gaan de bloemen bovenin de bloeiaar als eerst open. In tegenstelling tot de sterk gelijkende soorten Soldaatje die van ‘ beneden naar boven’ bloeit. In de berm en grasland tellen we 15+ planten.
Aapjesorchis (Orchis simia) bloeit van ‘boven naar beneden’.
Dag 4 (donderdag)
Vandaag maken we een uitstap naar het naburige departement Aude. Ons reisdoel is Bugarach en
omstreken. De start is in een grasland net buiten een klein gehucht dat bekend staat om het
voorkomen van Neotinea conica. Een soort (ondersoort) die geen Nederlandse naam heeft maar door
Mark en Ruud is gedoopt tot Maskerorchis. Hoewel de soort erg lijkt op de Melkorchis (Neotinea
lactea) heeft recent genetisch onderzoek uitgewezen dat het taxon meer verwantschap heeft met de
Drietandige orchis (Neotinea tridentata). Vandaar dat het net lijkt alsof de soort een masker op heeft
en ons fopt. Op basis van uiterlijke kenmerken zou je geneigd zijn te denken dat zij verwantschap
heeft met de Melkorchis (Neoftnea lactea). Aangekomen in het grasland treffen we tientallen
bloeiende exemplaren. De fotografen vleien zich neer op de grasmat voor een foto en de struiners
gaan op zoek en vinden de Sniporchis (Ophrys scolopax) in bloei. Een soort die we eerder nog niet
bloeiend aantroffen. Jos en Grety vinden uiteindelijk nog de Kleine tongorchis (Serapias lingua) in
bloei. Hiermee vullen we onze lijst met nieuwe en bloeiende soorten verder aan. Wanneer iedereen
zich tegoed heeft gedaan aan de orchideeën lopen we een kort stukje langs de weg naar een
wegberm. Mark en Ruud weten hier het Vogelnestje (Neottia nidus-avis) te staan, Een orchidee die net als de Paarse aspergeorchis
geen bladgroen heeft en volledig is aangewezen op haar schimmelpartner. Hoewel de soort niet
zeldzaam is in Frankrijk en de Ariege is de groeiplaats opmerkelijk. De planten staan op een grazige
helling die een groot deel van de dag in de zon staat. Dit in tegenstelling tot de typische standplaats
in bossen (soms in diepe schaduw).
Maskerorchis (Neotinea conica) links en Vogelnestje rechts.
We laten de Vogelnestjes achter ons en vertrekken naar Bugarach. Ter plaatse
genieten we van de heerlijke lunch die Ena voor ons heeft bereid. Ruud snijdt wat riet voor zijn
recente project. In de tuin van l’Oustal is een heus insectenhotel verrezen. Daarnaast zijn er diverse
planten aangeplant die voornamelijk vlinders aantrekken. De rietstengels dienen als nestplaats voor
wilde bijen en andere insecten.
Aangekomen in Bugarach parkeren we de auto langs de weg en drinken we een kop koffie. Het terrein
dat Mark en Ruud voor ons in petto hebben is bijzonder omdat er diverse interessante soorten
voorkomen. Na een korte speurtocht ontdekken we de eerste lokale specialiteit. Het gaat om de
Spiegelorchis (Ophrys speculum). Een soort die in Frankrijk niet heel algemeen is en slechts op een
paar plekjes wordt aangetroffen. We vinden twee planten die mooi in bloei staan. De fotografen gaan
aan de slag met de soort. Vanwege de felle zon verschijnen er diverse atributen om de belichting te
beïnvloeden, waaronder de befaamde witte paraplu. Een hulpmiddel voor zonovergoten dagen en
vorige jaar door Mark geïntroduceerd. Inmiddels zijn Jos en Grety die voor een tweede maal een
orchideeënweek bijwonen ook geïnspireerd geraakt en houden een paraplu boven de planten om
schaduwwerking te bewerkstelligen. Hierdoor ontstaat een zachter licht dat voor minder fletse
kleuren zorgt. Ook andere hulpmiddelen worden ingezet. Zo dient een kniekussentje als
schaduwgereedschap en wordt de plant tevens uit de wind gehouden.
We gaan pas weg wanneer alle fotografen een foto hebben gemaakt….of zoals men in Vlaanderen stelt: “ene
foto heeft getrokken”
Een verdere struintocht levert onder andere Stippelorchis (Orchis provincialis) en Nonnetjesorchis
(Neotinea maculata) op. Spijtig genoeg laat de Gascogne orchis zich niet zien, een soort die we in
2016-2017 op dezelfde plek aantroffen. Een mogelijk oorzaak hiervoor is het koude en natte voorjaar.
Desalniettemin keren we voldaan terug naar de auto in Bugarach.
Onderweg naar l’Oustal maken we een laatste stop voor de dag op een hoogvlakte nabij Rennes-Les-
Bains. Hier staan duizenden kleine narcissen in bloei en geven de nog dorre vegetatie kleur. Het is
goed zoeken naar de Gele ophrys (Ophrys lutea). Een orchidee die tevens gele bloemen heeft. Wie
beter kijkt ontdekt een paar honderd bloeiende exemplaren tussen de Narcissen. En…wie in detail
kijkt ziet zelfs de talloze varianten die de Bruine ophrys (Ophrys fusca) biedt. Zo wordt in sommige
literatuur Ophrys sulcata onderscheiden. Een kleinbloemige Bruine ophrys met relaBef smalle
bloemen.
Dag 5 (vrijdag)
’s Ochtends staat ons wederom een heerlijk ontbijt te wachten. Voor wie denkt dat de orchideeënweek
voornamelijk om orchideeën draait heeft slechts gedeeltelijk gelijk. Naast de mooie natuur (inclusief
orchideeën) zorgen de excursies voor meer verdieping over orchideeën dan de naam alleen. Tot slot, en
minstens even belangrijk, zorgt Ena elke dag voor overheerlijke maaltijden, van lunch in het veld tot een
viergangen diner!
Op de laatste excursiedag starten we rustig en lopen we via de tuin het hellinggrasland op dat ook
wel omgedoopt is tot ‘ huisweide’. Mark legt uit hoe orchideeën op een vernuftige manier
samenwerken met bodemschimmels. Hij legt tevens uit dat er verschillende type van samenwerking
mogelijk is en dat de orchidee feitelijk ‘ in control’ is. De orchidee produceert namelijk een
schimmelwerende stof (die hoogstwaarschijnlijk zelfs soort specifiek is). Hiermee bepaald de
orchidee tot waar de schimmel mag komen. Orchideeën laten namelijk schimmeldraden toe tot in
hun cellen. En het stofje zorgt ervoor dat de schimmeldraden alleen op de plekken komen waar de
orchidee dat toelaat. Mark kan nog veel meer vertellen over de fascinerende relatie tussen
orchideeën en bodemschimmels. Uiteraard geldt dat al dit leven zich alleen ondergronds afspeelt en
Mark graaft enkele planten voorzichtig uit. In Nederland heeft hij in het kader van de destijds
geldende Flora- en faunawet diverse orchideeën succesvol getransplanteerd. Met deze opgedane
kennis ondervinden de meeste soorten geen permanente schade wanneer ze voorzichtig worden
behandeld. De orchideeën worden later op het terras van l’Oustal, onder het genot van een kop koffie
nader bekeken. Het is fascinerend om te zien hoe een orchidee er ondergronds uitziet. Mark vertelt
over de wortels, de knollen en hoe de levenscyclus van een orchidee werkt. We zien namelijk de
huidige knol, maar ook nog een oude en verschrompelde knol. De knollen dienen als reservevoedsel
voor de orchideeën en eenmaal uitgeput zijn de knollen nog zichtbaar.
In de tuin en de omliggende graslanden hebben we enkele orchideeën ‘omhoog gehaald’.
Van links naar rechts Orchis hybride (Orchis x hybrida), Spinnenorchis (Ophrys sphegodes), Harlekijn (Anacampfts morio), en een jonge plant van de Harlekijn.
Rond lunchtijd lopen we het wandelpad af dat start bij l’Oustal. Het is een rondwandeling van ruim 5
kilometer rond het dorp Sieuras. Ena en Ruud zijn de initiatiefnemer van de uitgezette wandeling die je langs
diverse fraaie plekken voert. Onderweg kom je bronnetjes tegen en klein moeras- en hooilandjes. In
deze graslanden vinden we diverse soorten in bloei. Sniporchis (Ophrys scolopax), Spinnenorchis
(Ophrys sphegodes), Poppeorchis (Orchis anthropophora) en Lange tongorchis (Serapias vomeracea)
“c’est tout ensemble”. Aangekomen in het dorp lopen we de helling af naar een grot met een bron.
Vroeger haalde men hier water, nu hebben salamanders het basin van de bron overgenomen. Onder
een wilg nabij de Paarse schubwortels lunchen we in de schaduw.
In de namiddag vertrekken we richting Belbèze. Hier weet Ruud een grasland te liggen met diverse
leuke soorten waaronder Gele ophrys (Ophrys lutea), Vliegenorchis (Ophrys insecftfera), Sniporchis
(Ophrys scolopax) en Paarse aspergeorchis (Limodorum aborftvum). Na wat struinen vinden we onze
eerste bloeiende Vliegenorchis (Ophrys insecftfera) van de week. Een verdere zoektocht levert
meerdere bloeiende planten op die begeleid worden door tientallen bloeiende exemplaren van de
Gele ophrys (Ophrys lutea). Op de terugweg drinken we een pint op een terras en keren huiswaarts
richting l’Oustal. Op de bonnefooi vinden we een grasland met honderden Harlekijnen (Anacamptis
morio). Op verzoek van Mark en Jan stappen we even uit om de orchideeën te bekijken.
Op een terras drinken we een pint en nemen we de dag door.
Traditiegetrouw sluiten we de week af op het terras van l’Oustal. De plek met het befaamde uitzicht dat is
omgedoopt tot een “levend schilderij”. Daar hoort uiteraard bubbelwijn bij. We kijken terug op een
geslaagde week met veel fraaie orchideeën…
Aangetroffen orchideeën tijdens de excursieweek in april 2018
nr Nederlandse naam Wetenschappelijke naam
1 Welriekende wantsenorchis Anacamptis coriophora subsp. fragrans (bladrozet)
2 Harlekijn Anacamptis morio (bloei)
3 Hondskruid Anacamptis pyramidalis (bladrozet)
4 Bleek bosvogeltje Cephalanthera damasonium (bladrozet)
5 Bosorchis Dactylorhiza fuchsii (bladrozet)
6 Groene nachtorchis Dactylorhiza viridis (bladrozet)
7 Grote muggenorchis Gymnadenia conopsea (bladrozet)
8 Bokkenorchis Himantoglossum hircinum (bladrozet)
9 Paarse aspergeorchis Limodorum abortivum (knop)
10 “Maskerorchis” Neotinea conica (bloei)
11 Melkorchis Neotinea lactea (bloei)
12 Nonnetjesorchis Neotinea maculata (knop)
13 Aangebrande orchis Neotinea ustulata (knop)
14 Grote keverorchis Neotia ovata (knop)
15 Bijenorchis Ophrys apifera (bladrozet)
16 Ophrys arachniBformis (bloei)
17 Kleine spinnenorchis Ophrys araneola (bloei)
18 Ophrys bilunulata (bloei)
19 Weidehommelorchis Ophrys bombyliflora (bloei)
20 Zadelorchis “grootbloemig” Ophrys bertonlinii subsp. magniflora (bloei)
21 Ophrys fusca “lupercalis” (bloei)
22 Ophrys fusca “sulcata” (bloei)
23 Ophrys incubacea (bloei)
24 Vliegenorchis Ophrys insecBfera (bloei)
25 Gele ophrys Ophrys lutea (bloei)
26 Ophrys lutea “lusus” (3-lippige bloem)
27 Sniporchis Ophrys scolopax (bloei)
28 Spinnenorchis Ophrys sphegodes (bloei)
29 Spiegelorchis Ophrys speculum (bloei)
30 Poppenorchis Orchis anthopophora (bloei)
31 Orchis hybride Orchis x hybrida (bloei)
32 Mannetjesorchis Orchis mascula (bloei)
33 Soldaatje Orchis militaris (knop)
34 Stippelorchis Orchis provincialis (knop)
35 Purperorchis Orchis purpurea (bloei)
36 Aapjesorchis Orchis simia (bloei)
37 Welriekende nachtorchis Platanthera bifolia (bladrozet)
38 Bergnachtorchis Platanthera chlorantha (bladrozet)
39 Kleine tongorchis Serapias lingua (bloei)
40 Lange tongorchis Serapias vomeracea (knop)